Nieuws: Het neutrale Spanje tijdens de Eerste Wereldoorlog

Net zoals Nederland bleef Spanje tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal maar net zoals in Nederland had de oorlog een grote impact op het land, de economie, de politiek en de inwoners waardoor Spanje gedurende lange tijd geïsoleerd leefde binnen Europa.

Spanje werd na de Eerste Wereldoorlog ook gelinkt aan deze periode doordat het land naam gaf aan de Spaanse griep.

Spanje begon jaren voordat de Eerste Wereldoorlog in 1914 begon de twintigste eeuw als een “dying nation” zoals de Britse premier Lord Salisbury het land in 1898 omschreef. In datzelfde jaar verloor Spanje in een oorlog met de Verenigde Staten binnen een kort tijdsbestek Cuba, Guam, de Filipijnen en Puerto Rico. Met die verliezen verloor Spanje de status als imperiale macht en behoorde Spanje niet meer tot de grootmachten wat in Spanje ook wel “el desastre” wordt genoemd.

Neutraal

Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak in 1914 verklaarde Spanje strikt neutraal te zijn want, zo schreef de toenmalige minister-president Eduardo Dato, Spanje heeft een gebrek aan materiaal en het land was niet voorbereid op een oorlog.

Koning Alfonso XIII nam als een soort van arbiter de rol op zich om er persoonlijk voor te zorgen dat er een diplomatiek centrum werd opgezet in Madrid waar o.a. informatie werd verzameld over vermiste burgers en soldaten en waar de repatriëring van gewonde soldaten werd geregeld.

Steun aan Duitsland

Ondanks dat Spanje neutraal bleef steunde het Spaanse leger, de aristocratie en de kerk Duitsland omdat ze de Duits discipline enorm bewonderden. Duitsland wist dat en kocht in Spanje kranten op om zo de opinie van de Spanjaarden voor zich te winnen waardoor op die manier de Eerste Wereldoorlog toch een beetje Spanje binnendrong.

Maar naast de Duitsers waren er ook voorstanders van de geallieerden die weer gesteund werden met Brits geld. Zo waren de Catalaanse nationalisten en republikeinen de felste voorstanders van de geallieerden, ook omdat er een historische verbondenheid was met Frankrijk.

Handel

Spanje was weliswaar neutraal maar had toch te maken met de gevolgen van de oorlog. Door de neutrale status kon Spanje zowel de Duitsers alsook de geallieerden voorzien van producten waardoor er een eerste industriële groei ontstond. Die groei was echter alleen merkbaar in enkele regio's die gunstig gelegen waren in Spanje waardoor de ongelijkheid in het land groeide en er spanningen waren tussen bevolkingsgroepen.

De economische situatie verslechterde toen Duitse onderzeeërs schepen van de Spaanse handelsvloot tot zinken brachten, met name schepen naar die havens die bekend stonden als havens van de geallieerden. Veel mensen zagen dit als een oorlogsverklaring aan het adres van Spanje waarbij ook Spanjaarden slachtoffer werden van de Duitse acties. Door de toename van de ongelijkheid binnen Spanje als gevolg van de oorlog werden rellen, muiterij en volksprotesten een veelvoorkomend fenomeen omdat men nu de straat op ging uit onvrede en woede jegens de autoriteiten.

Spaanse griep

De Spaanse griep of Spaansche ziekte was een wereldwijde epidemie in 1918 en 1919 na de Eerste Wereldoorlog waarbij naar schatting 50 miljoen mensen overleden. In principe heeft deze ziekte niets met Spanje te maken en komt deze waarschijnlijk uit de Verenigde Staten.

Het werd Spaanse griep genoemd, omdat kranten in het neutrale Spanje er het eerst over berichtten en dus werd het maar Spaanse griep genoemd. Aanvankelijk was het virus niet dodelijk, maar dat veranderde al snel. In Spanje, waar geen oorlogscensuur bij de media heerste, sloegen de kranten groot alarm toen verschillende mensen aan het virus stierven.

Toen de oorlog in november 1918 eindigde en soldaten terugkeerden naar hun landen, werden ze overal ter wereld feestelijk onthaald. Door deze wereldwijde massabijeenkomsten verspreidde het virus zich gemakkelijk.

In de VS stierven 675.000 mensen, in Frankrijk 200.000, in Engeland 400.000, in Nederland meer dan 40.000. In India en Rusland stierven miljoenen mensen. Volgens schattingen zijn er in Spanje zo'n 250.000 mensen aan het griepvirus overleden. Dankzij dit virus werd de levensverwachting in Spanje met 12 jaar verminderd.